I PAYUK

Ada tuturan satua anak luh madan Men Bekung gagaenne ngadep emping. Sabilang semengan sai-sai kone iya nganyahnyah emping ane lakar adepa ka peken. Sedek dina anu laut pelih kone baana, sedekan nyahnyahan emping nyerokongkong, laut kelepetin kone telinne teken empinge abesik, tur macelep katengah. Nah gelising satua makelo-kelo dadi beling lantas Men Bekung, dadi liyu kone anake ngomongang Men Bekung buatne ya tuara ngelah kurenan dadi beling. Nah subane tutug bulanan belingane Men Bekung lantas lekad panakne muani nanging ke magoba payuk. Melahanga kone masih I Payuk miara teken memene. Kacerita jani disubanne I Payuk kelih, nagih lantas I Payuk melali.

“Meme-meme, baang ja icang malali nah meme, bes uli cenik nganti amone kelih icange tonden taen kija-kija. Bang ja icang malali nah meme. Keto kone abetne I Payuk. Masaut lantas memene, oyongang dogen ja ibane jumah, tawang nyen di rurunge, payu bakat telimpuka teken anake nyen, payu bencar tendase. Keto abet memene kedeh masih I Payuk nagih malali, bangkone lantas teken memenne. Nah lamun tusing ja dadi punggelin idep caine, kema suba cai, kija to keneh caine. Kewala keto, nyanan yan cai kenapa kuda, da nyen meme selsela. Nah, keto pasautne I Payuk, lantas ya masuang, gluluk-gluluk kone pajalanne. Dadi tusing kacerita pajalanne di rurunge, jenenga tusing ada anak rungu, ngojog kone ja kapeken, negak lantas ya di warunge suung, ngamenolang kone ya ditu mabalih anak mabelanja.

Ada lantas anak ngaba babelanjan kema si I Payuke. Ye, ne ujan menjang payuk dini. Dini kone bakal pejang malu babelanjane. Keto abet anake ento, penpena lantas babelanjanan ka tengah payuke, lantas kalaina. Buin kesepne buin kone ada anak ngaba babelanja kema. Ne nyen se mejang payuk dini, dini kone bakal pejang malu bene. Penpenina kone lantas I Payuk be. Liyu kone anake menjang-menjangin I Payuk babelanjan. Subanne bek I Payuk misi magenep-genepen, mulih lantas ya seng gelulukanne. Suba jani neked jumahne, kaukina lantas memene.

Meme meme, juangin aba-abaan icange meme. Apa aban cai cening. Icang ngaba magenep-genep. Nyagjag kone lantas memenne. Ne dija cai maan kene-kene. Cang di peken. Mamaling cai, awak tre ngaba pipis, dadi magenep gati aban cai. Tusing meme, anak sedekan icang negak ditu di warunge suung, jeg penpenina kene-kene icang teken anake. Kendepang dogen iban icange. Suba bek icang maisi, apa kakelijengang ibane. Keto abet I Payuke, kendel ganti kone memenne. Apenarak beet kone isin I Payuke, be, wohwohan, isin pabwan, bakal basa. Buin maninne buin kone I Payuk ka peken, buin kone sig jalanne ibi ya negak. Buin kone liyu anake ngisinin I Payuk babelanjan. Suba bek, mulih kone lantas ya. Sai-sai kone sabilang semengan I Payuk ka peken, dadi ada dogen kone ngisinin I Payuk apa-apaan. Makelo-kelo sugih lantas Men Payuk.

Jani kacerita I Payuk suba teruna, suba demen teken anak luh, ngomong lantas ya teken memenne. Meme-meme, padikang icang anak luh. Nyen sih demenin cai. Okan anake agung ane paling alit, ane maparab I kapitu. To nguda ya gageden gati keneh caine. Awak kene magoba payuk nemenin okan anak agung. Meme tre bani apa matur. Tonden peragat atur memene nunas okan idane, suba meme maulah, patilesang ja ibane, kanggoang di jaba ngalih kurenan, keto abet memenne, masaut lantas I Payuk. Nah te kema suba meme ka puri. Dadi papak rembag. Yan tusing nyak meme nunasang okan anak agung, icang magedi, kija nyak singan, icang ngutang-ngutang iba.

Dening keto abet I Payuke, nyak lantas memenne ka puri. Kacerita kone Men Payuk di puri, tangkil teken anake agung. Ne ngenken Men Payuk tumben tangkil teken gelahe. Keto pangandikan anake agung, matur lantas Men Payuk. Inggih wenten tunas titigang ring palungguh cokor i dewa. Nah apa idih nyai. Titiang mamitang putran cokor i dewa I Kapitu, jaga wehin titiang kaulan cokor i dewa, titiang maduwe pianak. Keto aturne Men Payuk, duka lantas ida anake agung. Nunas Okan gelahe bakal baang I Payuk. Dadi langiya pesan iba. Nah jani masin dosan ibane. Keto pangandika Anake Agung, lantas Ida ngandikain parekan. Parekan, ne ered tendasne Men Payuk aba karurunge, bangkaang tentasne. Paid cicing anga kone lantas. Men Payuk teken parekane abana karurunge. Lantas matianga. Suba sanja, kacerita jani I Payuk ngati-ati memenne. Ne nguda maka sanja i meme di puri, bakal alih kone i meme. Keto kenehne I Payuk, lantas iya majalan. Mara neked iya di bancingah, dapetanga lantas bangken memene ditu. Ne matianga i meme, beneh tusing teka-teka. Keto abetne I Payuk ngarengkeng padidian, lantas peresina juuk linglang kone bangke memenne, idup kone lantas memenne. Lantas matakon I Payuk. Meme nyen ngamatiang meme. Masaut memenne. Parekan anake agung, ida anake agung ngandikaang. Kenken sisip memene dadi matianga, ban icange nunden meme nunas okan idane. O cening, nah lamun keto, jalan jani mulih. Buin mani buin men meme ka puri. Masaut memenne. Ah, Meme takut mara ngenah dogen ko meme, buin meme matianga. Masaut I Payuk. Dadi takut, nah te kema dogen meme mani, keto abet I Payuke, ajaka lantas memenne mulih.

Kacerita maninne, buin kone memen I Payuke ka puri. Mara cingakina Men Payuk teka teken anake agung, nikaina lantas parekane. Parekan, tusing kamatiang men Payuk ibi. Sampun ratu dewa agung. Men dadi teka ya buin mai deleng-deleng. Sisip titiang ratu dewa agung. Kema paid tendasne Men Payuk aba ka rurunge matiang. Titiang sairing ratu dewa agung. Paida lantas Men Payuk teken parekane abane karurunge lantas matianga. Kacerita jani I Payuk jumahne. Pelan suba sanja tonden masih teka memenne. Dong tara matianga buin i meme di Puri. Ah bakal alih kone kema. Keto kenehne I Payuk lantas iya majalan. Sajaan mati kone dapetanga memenne, nyalempang bangkenne di sisin rurunge. Peresina lantas aji juwuk linglang bangken memenne. Idup lantas buin Men Payuk. Mani buin men meme ka puri. Lamun tonden kapaica I Kapitu, da suud-suud meme ka puri nunas. Keto abetne I Payuk, mulih lantas ajaka memenne. Kacerita buin maninne, buin kone memenne I Payuk ka puri. Teked di puri mara cingakina teken anake agung, kene kone pangandikan idane. Ye ne Men Payuk buin idup.

Parekan, ne Men Payuk buin teka. Jani ebat tendasne anggon lawar, tanding-tanding, cacarang ditu di rurunge. Keto pangandika idane teken parekane, lantas ereda kone Men Payuk ajaka ka wantilane, ditu ebata kone Men Payuk tanding-tandinga teken parek-parekane, cacaranga lantas di sisin rurunge. Sube jene sanja, aliha lantas Men Payuk teken panakne, tepukina memenne suba maebat matanding-tanding, punduhanga lantas te teken I Payuk. Suba mapunduh, peresina lantas juuk linglang. Idup kone buin memenne, ajaka lantas mulih. Buin maninne buin kone Men Payuk tundena ka puri teken panakne. Kacerita suba kone memene di Puri Tangkil teken anake agung. Kene kone pakayunan anake agung. Ne sakti gati Men Payuk. Pelan suba malawar nyidaang buin idup. Yen tra baang ne I Kapitu, nyen payu i dewek teka kenkenanga nyen. Ah bakal baang kone iya I Kapitu, apang suud busan-busan mai. Nyet kenkenang ko ja Men Bekung, anu nyidaang dogen ya idup. Adenan suba baang, apang tusing ada kencanin.

Keto pakayunan ida anake agung, lantas ngandika teken Men Payuk. Men Payuk, panak gelahe ane engkenan idih iba. Sane pinih alita ratu dewa agung. Keto aturne Men Payuk, nikaina lantas putranne ane paling alita. Cening kapitu, titiang ratu aji. Ne Men Payuk ngidih cening bakal baanga pianakne, men cening kenken. Inggih kenak pakayunan ratu aji. Keto aturne I Kapitu ngandika buin ida anake agung. Nah keto cening bakal pakidiang bapa teken Men Payuk. Salegang men ibane ditu makurenan ajak I Payuk. Nyet cening ditu, bapa anak sing mabinaan apa nyet bapane mapianak teken cening. Keto pangandikan idane teken okane I Kapitu, lantas ida ngandika teken Men Payuk. Nah Men Payuk, gelahe ngaleganin Men Payuk maang ngidih I Kapitu. Jani derasane jele kema Men Payuk mulih malu, buin mani I Kapitu juanga jak mulih, ajak I Payuk mai apang bareng mapagin.

Keto pangandika anake agung, mapamit kone lantas Men Payuk. Teked jumahne, tuturanga lantas pangandikan anake agung teken panakne. Tan kacerita buat kakendelan I Payuke, jani kacerita okan-okan anake agung, sameton-sametonanne I Kapitu, I Kasa, I Kadua, I Katiga, I Kapat, I Kalima, I Kanem, makejang istri, to kone makejang jailin I Kapitu, bane lakar makurenan teken payuk. Kacerita buin maninne, kaceritanan I Payuk, merasa kone teken memen. Meme-meme, jani apang meme nawang kasaktian icange, jani icang lakar dadi jelema. Sajan cai bisa dadi jelema, nah dong lautang, jalan men kapuri nunas I Kapitu. Keto abet memenne, belah lantas I Payuk, dadi kone ya jelema, bagusne tan sida pada. Suba jene I Payuk dadi jelema, ka puri lantas ajaka memenne. Tan kacerita di jalan, suba kone neked di bancingah, lantas ya mawekasan ka purian. Suba maan wekasan, kapurian lantas Men Payuk ajaka panakne tangkil teken anake agung. Ngandika anake agung Men Payuk, inggih titiang ratu dewa agung. Engken panak nyaine.

Puniki sampun kaulan cokor I Dewa titiang maduwe pianak, keto aturne Men Payuk, angob lantas anake agung teken kabagusan I Payuke. Beh, kaden gelah payuk sajan pianak nyaine. Yen tawangan ne pianak nyaine, meh ipidan suba kabaang I Kapitu. Ngandika lantas anake agung tekan I Payuk: Payuk, inggih titiang. Jani bapa maang cai pianak bapane I Kapitu. Nah ajak jani ya mulih. Sakewala, anak adi cai totonan belog gati, pakerengin men ngajain. Keto pangandika idane, lantas nikaina okane. Cening, Kapitu, titiang ratu aji. Dong mai paakin to belin nyaine, inggih ratu aji. Kema lantas I Kapitu bareng I Payuk negak. Sameton-sametone I Kapitu, werah-weruh kone maselselan. Dong, dadi sing i dewek ja paicanga teken ratu aji. Malah te jailin kapitu. Payu ja jani ngelah agete. I dewek apa baanga nimbalin. Keto pada pangandikane ajaka nemnem. Nah gelising carita tunasa lantas I Kapitu tur ajaka mulih teken I Payuk. Buin telunne mara kone mabuncing I Payuk ajaka I Kapitu, mabuncing gageden, marame rame peteng lemah maketelun. Makelo-kelo, suba newata anake agung, dening I Payuk anak sakti, ya lantas juh-juha teken panjake dadi agung. Gelising satua, I Payuk lantas dadi agung, maparab Anak Agung Sura Nagara.

Puput –sumber